माता सरस्वतीको हातमा किन छ वीणा ?

काठमाडौं – हिन्दु धर्ममा सरस्वती पूजा वा वसन्त पञ्चमीको पर्वको निकै महत्व छ । प्रत्येक वर्ष माघ महिनाको कृष्ण पक्ष पञ्चमीका दिन यो पर्व मनाइन्छ । माता सरस्वतीको हातमा रहेको वीणालाई तपाईले सबैले देख्नु भएको होला, यो वीणालाई ज्ञान वीणा पनि भनिन्छ।

माता सरस्वतीको यो ज्ञान वीणा अध्यात्म, धर्म र अन्य भौतिक चीजहरूसँग सम्बन्धित छ। माता सरस्वतीले वीणा बजाउँदा त्यसबाट निस्कने धुनले चारैतिर फैलिएको अन्धकारलाई हटाउने जनविश्वास छ ।

यस्तो अवस्थामा तपाईहरु सबैको मनमा यो प्रश्न अवश्य उठेको होला कि माता सरस्वतीले वीणालाई हातमा किन धारण गर्नुहुन्छ र अरु कुनै वाद्य यन्त्रलाई किन राख्नुहुन्न ?

माता सरस्वतीको वीणाको बारेमा
माता सरस्वतीलाई विद्याकी देवी भनिए पनि संगीतकी देवी पनि भनिन्छ । माता सरस्वतीको वीणाको नाम “कच्छपी” हो। माता सरस्वतीको वीणाको सम्बन्धमा घाँटीमा भगवान शिव, तारमा माता पार्वती, पुलमा माता लक्ष्मी, अन्त्यमा भगवान नारायण र अर्को भागमा माता शारदाको वास हुने जनविश्वास रहेको छ ।

माता सरस्वतीको वीणालाई सबै प्रकारको सुखको स्रोत मानिन्छ। माता सरस्वतीको वीणाको धुनले रचनाको मौलिकता देखाउँछ र सम्पूर्ण ब्रह्माण्डलाई जीवनले भर्छ। माता सरस्वतीको वीणाको तारबाट निस्कने धुनले जीवनलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ, यसको नोटहरू महिला आवाजसँग मेल खान्छ, जबकि वीणाको कम्पनले ईश्वरीय ज्ञानलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ।

माता सरस्वतीको हातमा वीणा मात्र किन ?

वीणाको बारेमा पुरातन ऋषि भन्नुहुन्छ कि सबै वाद्य यन्त्रहरूमा वीणालाई सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण मानिन्छ, यो वीणाको भगवानसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध छ। वीणाको बारेमा याज्ञवल्क्य ऋषिले एक पटक भनेका थिए कि वीणामाथि प्रभुत्व प्राप्त गर्ने व्यक्तिले बिना कुनै प्रयास मोक्ष प्राप्त गर्न सक्छ।

माता सरस्वतीले देब्रे हातले वीणाको माथिल्लो भाग र दाहिने हातले तल्लो भाग समातेको देखिन्छ । यसले ज्ञानको हरेक क्षेत्रमा उनीहरूको प्रभुत्व झल्काउँछ। ब्रह्माण्डका सबै देवी-देवताहरू माता सरस्वतीको वीणाभित्र वास गर्छन्।