तपाई स्वस्थ कि अस्वस्थ ? यसरी पिसाबबाटै थाहा पाउन सकिन्छ

काठमाडौं – तपाईलाई थाहा छ ? सधैं किन पिसाब पहेंलो हुन्छ ? नेचर माइक्रोबायोलोजी जर्नलमा बुधबार प्रकाशित एक अध्ययन अनुसार अनुसन्धानकर्ताहरूले पिसाबको रङका लागि जिम्मेवार इन्जाइम पत्ता लगाएका छन् ।

पिसाब पानी, इलेक्ट्रोलाइट्स र फोहोरको संयोजन हो जुन तपाईंको मृगौलाले तपाईंको रगतबाट फिल्टर गर्दछ । १२५ वर्ष भन्दा पहिले, वैज्ञानिकहरूले युरोबिलिनलाई पिसाबमा पहेंलो रङको रूपमा पहिचान गरेका छन् । यसले पिसाबको रङ शरीरको रातो रक्त कोशिकासँग जोडिएको पत्ता लगाउँछ, अनुसन्धानकर्ताहरूले भने ।

रातो रक्त कोशिकाहरू घट्ने बित्तिकै, बिलिरुबिन भनिने चम्किलो सुन्तला रङको उत्पादन हुन्छ । वर्णक सामान्यतया पेटमा लुकाइन्छ, जहाँ यसलाई उत्सर्जित वा आंशिक रूपमा पुनः अवशोषित गर्न सकिन्छ । बिलिरुबिन तपाईंको पेटमा पुगेपछि, तपाईंको आन्द्रामा भएका सूक्ष्मजीवहरूले बिलिरुबिनलाई अन्य अणुहरूमा रूपान्तरण गर्न सक्ने कुरा अध्ययनले पत्ता लगाएको हो ।

“गट माइक्रोब्सले इन्जाइम बिलीरुबिन रिडक्टेजलाई एन्कोड गर्दछ जसले बिलीरुबिनलाई युरोबिलिनोजेन भनिने रङहीन उपउत्पादनमा रूपान्तरण गर्दछ,“ अध्ययनका प्रमुख लेखक हलले भने । “युरोबिलिनोजेन त्यसपछि सहज रूपमा यूरोबिलिन नामक अणुमा घट्छ, जुन पहेंलो रङको लागि जिम्मेवार छ जुन हामी सबैलाई परिचित छ।“

अनुसन्धान टोलीका अनुसार इन्जाइम लगभग सबै स्वस्थ वयस्कहरूमा पाइन्छ, तर नवजात शिशुहरू र सूजन आन्द्रा रोग भएका मानिसहरूमा बारम्बार हराइरहेको छ । एक स्वस्थ, हाइड्रेटेड व्यक्तिको पिसाब रङहीन बीचमा हुनुपर्छ, जुन तपाईले धेरै पानी पिउनु भएको संकेत हुन सक्छ, र क्लिभल्याण्ड क्लिनिक अनुसार हल्का पराल र महको रङ पिसाब हुन्छन । तर पानी पर्याप्त पिउने नगर्नेहरूमा यसले गाढा पहेंलो वा एम्बर बनाउँछ ।

क्लिभल्याण्ड क्लिनिकका अनुसार गाढा खैरो पिसाब खतरनाक निर्जलीकरणको संकेत हुन सक्छ । सुन्तलाको पिसाब पनि कहिलेकाहीं निर्जलीकरणको संकेत हो, तर यसको मतलब यो पनि हुन सक्छ कि तपाईलाई कलेजो वा पित्त नलीको अवस्था छ । रङलाई खानाको डाई वा औषधिसँग पनि जोड्न सकिन्छ । केही खानेकुरा र औषधिहरूले पनि नीलो वा हरियो पिसाब निम्त्याउन सक्छ । हार्वर्ड हेल्थ पोष्टका अनुसार एन्टीडिप्रेसन्ट एमिट्रिप्टाइलाइन र एन्टी इन्फ्लेमेटरी ड्रग इन्डोमेथासिनले पिसाब नीलो बनाउन सक्छ ।

गुलाबीदेखि रातो रङ चिन्ताको कारण हुन सक्छ, वा यसको मतलब तपाईले बीट, ब्लुबेरी वा रूबार्ब खाँदै हुनुहुन्छ । यदि ती खानाहरू तपाईंको आहारमा छैनन् र तपाईंको पिसाब अझै गुलाबी वा रातो छ भने, त्यहाँ चिन्ताको कारण हुन सक्छ । रङ मृगौला रोग, सीसा विषाक्तता र क्यान्सर को केहि प्रकार सहित धेरै अवस्था को संकेत हुन सक्छ ।

हामीमध्ये धेरैले पिसाब फेर्दा पिसाबको रङका बारेमा कुनै कुरा नसोँचिकन वा नहेरीकन मुत्रत्याग गर्दछौँ । तर अब भने पिसाब फेर्दा पिसाबको रङ कस्तो छ ? भनेर हेर्नुपर्ने भएको छ । विज्ञका अनुसार पिसाबले हाम्रो स्वास्थ्यका विषयमा धेरै कुरा बताइदिन्छ ।

पहेंलो रङ

हल्का पहेलो र साधारण पिसाबको रङ तपाई स्वस्थ्य हुनुहुन्छ भन्ने कुराको संकेत हो । यसले तपाइको शरीरलाई आवश्यक पर्ने पानीको उपयोग गरिरहनु भएको छ भन्ने कुराको जानकारी दिन्छ । तर, कहिंले काहिं भने हामीले गाढा पहेंलो रंगको पिसाबको पनि अनुभव गरेका हुन्छौ । त्यसले भने शरीरमा पानीको कमी भएको अवस्थालाई जनाउँछ । तसर्थ हामीले शरीरलाई आवश्यक मात्रामा पर्याप्त पानी पिउनु पर्दछ ।

सुन्तला रङ

यदि तपाईले शरीरलाई आवश्यकभन्दा बढी मात्रामा गाँजर खानुभएको छ भने यसले तपाईको पिसाबको रंग पनि अरेन्ज अर्थात सुन्तला रङकै आउने गर्छ । यसमा भएको बेटा–क्यारोटिनको कारण यसले पिसाबको रङमा समेत परिवर्तन ल्याउँछ । यस अर्थमा हामीले खाएको खाना अनुसार पनि पिसाबको रङ भिन्न- भिन्न हुने गर्दछ । यसबाहेक यस रङको पिसाबले तपाईको मृगौला सम्बन्धिको रोग तथा समस्यातर्फ संकेत गर्दछ । यसका साथै शरीरमा भएका ब्ल्याडर र सिस्टिसको संक्रमणतर्फ पनि यसले संकेत दिन्छ । तसर्थ यस्तो पिसाब रङ लगातार हुने ब्यक्तिले चिकितसकलाई सम्पर्क राख्नु उचित मानिन्छ ।

रातो तथा रानी रङ

पिसाबको रातो रङको देखिनु पछाडि यसका थुप्रै कारणहरु रहेका हुन्छन् ।अर्थात्, हामीले खाने गरेको खाना, पिउने पानीको कमी भएमा र रगत पातलो भएको अवस्थामा पनि पिसाब रातो वा रानी रङको हुन सक्छ । यसका साथै महिलाहरुमा भने महिनावारीको समयको समयमा यस्तो समस्या देखा पर्न सक्दछ ।

गाढा खैरो ‘कोक रंग’

यो रङको पिसाबलाई खतराको सुचक मानिन्छ । गाढा खैरो रङ तपाइको खाना, डाइट, योग तथा शारीरिक व्यायामसंग सम्बन्धित हुन्छ । यसका साथै तपाईले जडिबुटि, घ्युकुमारी तथा गेडागुडीको सेवन बढी गर्नु भएको छ भने त्यस्तो समयमा भने तपाइको पिसाबको रङ गाढा खैरो रंगको हुने गर्छ । शरीरले थेग्न सक्नेभन्दा बढी शारीरिक व्यायाम गरेमा शरीरको विभिन्न भागहरुमा पीडा भई सुन्निने पनि हुन सक्छ । तसर्थ यस्तो रङको पिसाब देख्ना साथ सम्बन्धित चिकित्सकसँग तुरुन्त परामर्श लिनु पर्दछ ।

लाइट हरियो तथा प्याजी

हामीलाई अचम्म लाग्न सक्छ माथि उल्लेखित भन्दा फरक रङमा पनि पिसाबको रङ देखा गर्दछ। कमै मात्रामा देखा पर्ने यस्ता रङले शररिमा भएको विभिन्न समस्याहरुको संकेत गर्दछ । यसले निर्जल रहेका ब्यक्ति, शारीरिक रोग, पिसाब नलीको इन्फेशन, क्यान्सर, कलेजो सुन्निएको, हेपाटाइटिस र शरीरमा रातो रक्तकोषिकाहरुको कमी भएको कुराको उल्लेख गर्दछ ।

ब्लडी रङ

ब्लडी रंग भन्नाले रगतको रङ भन्ने बुझिन्छ । यसले शरीरको मुत्र नली, ब्लाडर तथा सिस्टिसको संक्रमणतर्फ पनि लक्षित गर्दछ । यस्ता समस्या भएका ब्यक्तिहरुले चिकित्सकसँग सल्लाह गरी एन्टिबायोटिकको सेवन गर्नु उचित मानिन्छ । तसर्थ यस समयमा पनि ब्यक्तिले चिकित्सकसंग सल्लाह लिनु पर्दछ ।

रङ्गहीन रङ

पिसाबको विभिन्न रङहरुमध्ये रङहिन पनि एक हो । केही ब्यक्तिहरुमा यस किसिमको पिसाब पनि देखा पर्ने हुन्छ । ब्यक्तिमा मृगौलाको संक्रमण तथा कमैलाई देखा पर्ने ‘इन्सिपिडस सुगर’ को कारण पनि यस रंगको पिसाब आउने गर्दछ ।

दुधिलो तथा बाफ रङ

पिसाब दुधिलो र बाफ र मा पनि देखिने गर्छ । विभिन्न कारणवश् देखा पर्ने यस्तो रङ विशेष गरेर केही रोगले आक्रमण गर्न लागेको तथा शरीरको कुनै भाग सुन्निएको संकेत गर्दछ ।

फिँजयुक्त पिसाब

हामीमध्ये धेरैले याद गरेको हुनुपर्छ हाम्रो पिसाबमा कहिंलेकाँहि फिँज आउने गर्छ । आखिर यो कसरी देखा पर्छ त ? यदि तपाईको पिसाब सदैव फिँजयुक्त आउँछ भने यसले तपाइको मृगौलाले पिसाबलाई राम्ररी फिल्टर नगरेको अवस्थालाई जनाउँछ । यसका साथै यसले सुगर, रक्तचाप, विभिन्न रसायनहरुको प्रयोग, मुटु रोग तथा क्यान्सतर्फ संकेत गर्दछ । तसर्थ यदि तपाइको पिसाब १ हप्ताभन्दा बढी समयसम्म पनि यस्तै रुपमा देखा परिरहेमा तपाईले चिकित्सकको परामर्श लिनु आवश्यक हुन्छ ।